MEHMET AKKAY
2023 yılı ikinci altı ayı için asgari ücret yüzde 34 oranında artış ile 11 bin 402 TL idi. Muhtemelen yeni bir altı aylık dönem için yeniden belirlenmesi amacıyla komisyon hazırlıklarının olduğu bugünlerde, asgari ücret yeniden toplumun gündeminde ağırlık kazandı.
Her yıl yazılır çizilir, “şu kadar kişiyi, şu kesimleri ilgilendiriyor” diye. Çoğu da yarım yamalak bilgilerdir.
Oysa asgari ücret, ortalıkta dolaşan bilgilerden çok daha fazla kesimi ilgilendirmektedir. Hatta ceza kanunundan, vergi kanunundan daha fazla kesimi, daha fazla kişiyi ilgilendirmektedir.
Gelin toplum için ne kadar önemli olduğuna birlikte bakalım;
1–) 7 MİLYONA YAKIN SİGORTALI İŞÇİ
Önceki Çalışma Bakanı Bakan Vedat Bilgin, asgari ücretli çalışan oranı % 37 düzeyinde dedi.
Sigortaya kayıtlı işçilerin yaklaşık 7 milyonu asgari ücretle çalışmaktadır. Bu kesimin yaşamını ilgilendirmektedir.
2-) 8 MİLYON İŞSİZ
2023 Ekim ayında TÜİK’e göre dar tanımlı işsiz sayısı 3,2 milyondur. Oysa iş bulma umudunu yitirenlerle birlikte geniş tanımlı işsiz sayısı 8 milyonun üzerindedir. Bu kitlenin önemli kısmı iş bulduğunda asgari ücretle işe başlayacaktır. Dolayısıyla bu kesimin yaşamının da belirleyicisidir.
3-) SİGORTASIZ KAÇAK İŞÇİLER
Kayıt dışı istihdam 2023 yılı itibariyle yüzde 26 dolayındadır. Sigortasız çalıştırılan bu kitlenin büyük kısmı, asgari ücret düzeyinde ya da altında maaş almaktadır. Hastaneye gittiklerinde, işsizlik maaşı almaya çalıştıklarında ya da emekli olmaya kalktıklarında, çalıştıklarını belgelemeleri, sigortalı olmaları gerekmektedir. Bu durumda işlemler ağırlıklı olarak asgari ücret üzerinden yapılacaktır.
Dolayısıyla kaçak işçi, sigortasız işçi olmaktan kurtulmaya kalktıklarında karşılarına asgari ücret çıkacaktır.
4-) STAJYER ÜCRETİ
Asgari ücretin % 30’u tutarında ücret verilen stajyerleri de ilgilendirmektedir asgari ücret.
5-) EMEKLİ VE ENGELLİ MAAŞLARI
Değişen asgari ücret, bu kesimlerin maaşını da değiştirmektedir.
6-) KIDEM TAZMİNATI
Kıdem tazminatı, sadece 16,4 milyonluk sigortalı işçiyi değil, 8 milyonu aşan sigortasız kaçak işçiyi de ilgilendirmektedir. Asgari ücretteki değişiklik, kıdem tazminatı sebebiyle işçi sınıfının tamamını ilgilendirmektedir.
7-) YERALTI MADEN İŞÇİLERİ
Soma katliamından sonra Maden Kanunu’nda değişiklik yapılmış, “yeraltında çalışan maden işçilerinin ücretinin, asgari ücretin iki katından az olamayacağı” hükmü yasaya eklenmiştir. Yeni asgari ücret, yeraltındaki madenci için yeni ücret demektir.
8- ) İŞSİZLİK MAAŞI
En düşük işsizlik maaşı, asgari ücretin yüzde 40’ı, en yükseği de yüzde 80’i kadardır. Asgari ücrette değişiklik, işsizlik ücretinin miktarını da değiştirecektir.
9- ) GEÇİCİ İŞSİZLİK ÖDENEĞİ
İşçinin çalışma süresinin geçici olarak azaltılması veya durdurulması halinde ödenen “gelir desteği, asgari ücrete göre belirlenmektedir”.
Pandemi döneminde yaygın olarak uygulanan da bu idi.
10- ) SSK TAVANINA ETKİSİ
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 82. maddesi, “Prim hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı, asgari ücretin otuzda biri, üst sınırı ise bu tutarın 7.5 katıdır” der… Bu yüzden önemlidir.
11- ) BAĞ-KUR PRİMİ
Kendi sosyal güvenlik primini asgari ücret üzerinden ödemek durumunda olan Bağ-Kur’lular, yeni asgari ücretin belirlenmesinden sonra ödedikleri primi buna uyarlayacaklar.
12- ) SGK BORÇLARINDA PRİM
İşçinin SGK’ya yatırılacak primi konusunda borcu olan işvereni ilgilendirmektedir.
13- ) BİREYSEL BORÇLANMA
SGK’ya yatırılacak olan primin değişmesi, bireysel borçlanma yapan sigortalıları ilgilendirmektedir.
14- ) BES’E DEVLET KATKISI
Devlet, bireysel emeklilik fonlarına kişi başına yüzde 25 oranında destek vermektedir. Asgari ücretteki değişme, devlet katkısı miktarını da değiştirecektir.
15- ) BES’E YURTTAŞ PRİMİ
Bireysel emeklilik sistemine dahil olanların ödedikleri prim miktarı da değişecektir.
16- ) İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK
SSK ve Bağ-Kur kapsamında isteğe bağlı sigorta primi ödeyenler, en az brüt asgari ücretin yüzde 32’sini, en yüksek de yüzde 32’nin 7.5 katını ödemektedir.
Asgari ücret miktarı bu kesimi de ilgilendirmektedir.
17- ) 65 YAŞ AYLIĞI
65 yaş aylığı alanların aldıkları ücret, hanedeki kişi başına düşen gelir miktarının, net asgari ücretin üçte birinden düşük olması gerekmektedir.
65 yaş aylığı da yeniden belirlenecektir.
18- ) GÜNDELİKÇİ ÜCRETİ VE SİGORTA PRİMİ
Evde ya da büroda gündelikçi işçiye ödenecek ücret ve onlar için ödenecek SGK primi yeniden belirlenecektir.
19- ) ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ (AGİ)
Asgari Geçim İndirimi devletin, bir işçinin kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler için uyguladığı gelir vergisi indirimidir.
Vergi muafiyeti yeniden belirlenecektir.
20- ) MEMUR MAAŞLARI
Memur maaşları asgari geçim indirimi ölçülerine göredir.
Asgari ücretteki değişme, az miktarda da olsa memur maaşlarını da etkilemektedir.
21- ) GENEL SAĞLIK SİGORTASI (GSS) PRİMİ
Bu kapsamda olanlar, GSS primini asgari ücrete göre ödemektedir.
22- ) İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ
İş kazası, doğum, hastalık, meslek hastalığı gibi hallerde, SGK’nın ödediği iş göremezlik ödeneği de değişecektir.
23- ) EVDE BAKIM ÜCRETİ
Bakıma muhtaç olanların balımı ile ilgilenenlere devletin yaptığı ödeme, asgari ücrete göre belirlenmektedir.
24- ) DOĞUM VE ASKERLİK BORÇLANMASI
Çalışan kadın doğum borçlanması, çalışan erkek de askerlik borçlanması yaparak prim gün sayısını artırabilmektedir.
Doğum için 720 gün, askerlik için askerlik süresi kadar ödenecek en düşük tutar, asgari ücretin yüzde 32’si, en yüksek tutar ise yüzde 32’nin 7,5 katıdır.
DEVLET ÇARKI
Öte yandan asgari ücret, devlet işleyişinin, medeni kanunun, ceza hukukunun temelidir.
Örneğin,
25- ) SGK idari para cezaları asgari ücret dikkate alınarak belirlenmektedir.
26- ) Kimi vergi cezaları asgari ücret dikkate alınarak belirlenmektedir.
27- ) Teşviklerdeki sübvansiyonlar asgari ücret dikkate alınarak belirlenmektedir.
28- ) Çıraklık ve beceri eğitimindeki öğrencinin SGK primi ve ücreti asgari ücret dikkate alınarak belirlenmektedir.
29- ) Çocuk yardımı asgari ücret dikkate alınarak belirlenmektedir.
30- ) Aile yardımı asgari ücret dikkate alınarak belirlenmektedir.
31- ) Yemek yardımı asgari ücret dikkate alınarak belirlenmektedir.
32- ) Ceza hukukunda para cezaları asgari ücret dikkate alınarak belirlenmektedir.
33- ) Medeni hukukta kimi hesaplar ya da cezalar asgari ücret dikkate alınarak belirlenmektedir.
34- ) Ücretten kesilen gelir ve damga vergisi asgari ücret dikkate alınarak belirlenmektedir.
35- ) Yurt dışı borçlanma miktarları, asgari ücret dikkate alınarak belirlenmektedir.
*
Özetle asgari ücret, sadece geçim kavgası değil, hayattır, toplumdur, kuraldır, kanundur, düzendir.
Köşe Yazısını Paylaş
News
